Bundan 97 yıl önce Çukurova’yı önce İngilizler, sonra Fransızlar işgal etmişlerdi.
Başlarına gelecekleri hiç düşünmediler!
8 Kasım 2018 günü İngilizler İskenderun’dan asker çıkardılar Çukurova’ya. Döryol’lu
Karahasan’dan yediler ilk kurşunu.
Azdılar, işgali yaymaya başladılar…
Fransızlar dediler ki İngilizlere, Petesbur (Leningrad)’da gizli anlaşma yapmıştık sizinle.
Çukurova’ya bize kalacaktı; ne oldu? İngilizler anlaşmayı yadsıyamadılar, 20 Kasım’da
çekildiler Musul’a…
25 Kasım’da Fransızlar girdiler Adana’ya, çalımlı, alımlı, kostak kostak…yürüdüler.
Vilayet’e, onun karşısında bulanan Belediye Binası’na, İstiklal Mahallesi’nde bulunan
Alman Binası (İstiklal Ok.)’na yerleştiler… Yanlarında getirdikleri 150 bin Ermeni’yi bütün
Çukurova’da konuşlandırdılar. Size Kilikya Ermenistanı kurduracağız dediler, kışkırttılar
Ermenileri.
Mustafa Kemal 31 Ekim günü Adana’ya gelmişti. Karanlık kasvetli günler yaşanıyordu.
Osmanlı Odolarının Genel Komutanı Liman Vonsanders Paşa Murat Palas Oteli (Vakıflar
Çarşısı Karşısı)’de bekliyordu. Buluştular. Yıldırım Orduları Gurup Komutanlığını devr aldı.
11 gün kaldı Adana’da. Adana Mersin ileri gelenleriyle, komutanlarla görüştü, silahlarınızı
teslim etmeyiniz, yakında ülke işgal edilecek, kurtuluş savaşı başlayacak…
Mustafa Kemal giyiniş değiştirerek bütün Çukurova’yı dolaştı. Savaşçılarla görüştü.
Karaisalı’da İmdat Çavuş demirciliği büyük oğluna bıraktı dağlara çıktı…
Mustafa Kemal, Tarsus’un kuzeyinde Bayramlı sırtlarında mevziler kazdırdı… İngilizler
konuyu Osmanlı Hükümetine haber verdiler. Hükümetin başı İzzet Paşa, Mustafa Kemal
Paşa’ya, Yıldırım Orduları Grup Komutanlığını kaldırdım, İstanbul’a gel dedi.
Mustafa Kemal İstanbul’a gitti. Çalışmalarını oradan sürdürdü. Anadolu’ya geçti. Samsun,
Amasya, Erzurum, Sivas konuşmalarını yaptı. Binbaşı Kemal Bey’i Kozanoğlu Doğan adıyla
Çukurova Genel Komutanlığına; Yüzbaşı Osman Nuri Bey’i Aydınoğlu Tufan adıyla
yardımcılığına, Doğu Kilikya Komutanlığına; Jandarma Yüzbaşı Ali Ratip Bey’i Sinan
Tekelioğlu adıyla Batı Kilikya Komutanlığına atadı. Kongre yaptı. Ankara’ya geldi TBMM ‘ni
açtı. Düzenli orduyu kurdu. Egeyi işgal eden Yunanlarla savaşmaya başladı.
Çukurova’ya atanan komutanlar görevlerini öyle sıkı yaptılar ki… düşman zor durumda
kaldı. Çukurova halkı hep birden ayağa kalktı. Çete savaşları verdi.
Fransızlar işgal ettikleri yerlerde durmuyorlardı. Ermenileri kullanıyorlardı. Türkçe’yi yasak
ettiler. Mahallelere baskın verdiler. Evlere girdiler, ev sahiplerini dövdüler, kurşunladılar…
Kan, zulüm, ağıt, feryadı figan oldu. Tahtalı Cami İmamı’nı Siptilli (Pazar)’de öldürdüler.
Abidin Paşa Ceddesi’ndeki Kilise de Ermenilerin başı Şişmanyan kan kusturuyordu.
Öldürdüklearini kilise bodrumuna attırıyordu… Vali Bağdadızade Abdurrahman Efendi’yi
odasından dışarı attılar. Şişmanyan başkanlığında Kilikya Ermeni Hükümetini kurdular.
Abdurahman Efendi, işgal Komutanı Bramond’a haber verdi olayı. İki saat süren hükümet
dağıtıldı…
Kaç kaç başladı. Adana halkı Toroslara doğru kaçıyorlardı… Kahyaoğlu Çiftliği’nde
topladılar kaçanları. Yüzden fazla kişi katlettiler… Toroslara ulaşabilenler kurtuldu.
Toros köylüleri örgütlendiler… Pazantı’yı işgal etmiş olan Binbaşı Menil’li Karboğazı’nda
tutsak aldılar. Fransızlar anlaşma istediler. 21 Ekim 1921’de Ankara Anlaşması imzalandı.
Bundan sonra geri çekilmeye, Çukurova’yı boşaltmaya başladılar…
1 Aralık 1921 günü hükümet görevlileri vilayette yerlerini aldılar. Beş Ocak günü Fransızlar
Mersin’den uğurlandı. Büyük bayrak çekildi Büyüksaat Ulucami arasına. Yaşa Varol sesleri
yükseliyordu. Adana ve havalisi komutanı Mahittin Paşa düşmanı uğurlamaktan döndüler.
İkindi üstüydü. Kumlukta (Kolordu binasının kuzey tarafı) kutlandı Beş Ocak Bayramı.
Büyük bir kalabalık vardı. Arif Nihat Asya’nın yazdığı Bayrak şiiri okunuyordu. Muhittin
Paşa konuşuyordu. Sevinçten ağlıyordu halk. Askerlerin çizmesine sarılıp öpüyorlardı. İşte
böyle bir bayram yaşandı o gün.
Bugün, o günkü bayramın tıpkısı canlandırılmalı.
Bayramınız Kutlu/mutlu olsun.
