TÜRK HALK MÜZİĞİ KÜLTÜRÜ ARAŞTIRMACISI DR.HALİL ATILGAN: “HEY ONBEŞLİ” TÜRKÜSÜ ADANA’NINDIR"
Tokat yöresine ait olduğu düşünülen ve Çanakkale Savaşları sırasında 1315 doğumluların cepheye gidişini anlatan “Hey Onbeşli” Türküsü hakkında 1998 yılından bu yana araştırmalar yapan Türk Halk Kültürü Araştırmacısı Dr. Halil Atılgan, "Hey Onbeşli" türküsü Adana'nındır" dedi.
Atılgan, elde ettiği bilgileri Adana Büyükşehir Belediyesi bünyesinde bulunan Şakirpaşa Konağı konferans salonunda verdiği konferansta açıkladı. Adana Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Ali Şimşek ve Kültür Dairesi Şube Müdürü Yusuf Delikoca ile çok sayıda sivil toplum örgütü ve dinleyicinin katıldığı konferansta “Hey Onbeşli” türküsünün “Adanalı Halk Ozanı İboş Ali Ağa” olarak bilinen Ali Boğaç tarafından Birinci Dünya Savaşı sırasında askerlik görevini yerine getirdiği sırada yazıldığını ve söylendiğini açıklayan Halil Atılgan, konu hakkında 17 yıldır yaptığı araştırmaları kitaplaştırdığını açıkladı. İboş Ali Ağa’nın tüm aile fertleri ve yakın dostları ile görüştüğünü açıklayan Halil Atılgan, önemli bilgilere ulaşarak bir dönemin anı ve hatıralarını topladıklarını söyledi.
Atılgan şunları söyledi:
“Hey Onbeşli” türküsü Adanalı İboş Ali Ağa’nın eseridir. Bu türküye Adanalılar muhakkak sahip çıkmalıdır. İboş Ali Ağa Unutulmamalı, eserleri yaşatılmalıdır. 1891 yılında Adana’da doğan ve 1959 yılında burada vefat eden İboş Ali Ağa, Adana’nın ilk halk ozanlarından biridir. 1930’lu yıllarda taş plakları çıkan İboş Ali, aynı zamanda “Burçak Tarlası" başta olmak üzere birçok türkünün de söz yazarıdır. Döneminin çok tanınan ve eserleri bestelenen sanatçısıdır. Birinci Dünya Savaşı sırasında askere alınarak Tokat yöresinde askerlik yapar. Bu sırada türkünün dizlerinde geçtiği gibi Çanakkale Savaşları için eli silah tutan herkes askere alınır. Bu Anadolu coğrafyasında büyük bir üzüntüye yol açar. Halk ozanı İboş Ali o günlerde bu türküyü yazar ve söylemeye başlar. Birinci Dünya Savaşı sonrası terhis olan İboş Ali, memleketi Adana’ya gelir. Fakat bir süre sonra birçok vatansever gibi kardeşi Şevki ile tutuklanır. Bir süre hapishanede mahkum kalır. Kurtulduktan sonra Kuva-yı Milliye saflarına geçerek mücadeleye katılır. Bu yüzden de yıllar sonra İstiklal Madalyası ile ödüllendirilir. Yaşamına sazı ile devam eden İboş Ali, Adana’dan İstanbul’a uzanan sanat yaşamı sırasında plaklar doldurur, dilden dile dolaşan türküleri yazar."
“Hey Onbeşli” türküsü kaynağını kesin olarak bilmeden katı kurallarla bu türkü Zile’ye, Tokat’a, Adana’ya, Sivas’a mal etmek yanlış olacağını kaydeden Atılgan, "O halde türkü nereye aittir? Türkü bize aittir. Bizim gönlümüzden kopan nağmelerin dile ve tele yansımasıdır. Her ne kadar da gönlümüzden kopan nağmelerin bize yansıması olsa da, elbette bir kaynağı, yakıcısı yapımcısı vardır. Araştırmacıların görevi de bu yakımcı ve yapımcıları tespit etmektir. Biz de buradan hareketle Adana merkezde yaptığımız araştırmalarda" Hey on beşli" türküsüyle ilgili bir takım bilgilere ulaştık. Tespitlerimize göre türkünün kaynağı Adanalı İboş Ali Ağa. İboş Ali Ağa, Adana’nın hem ilk, hem de en iyi bağlama çalanlarından" dedi.
İboş Ali Ağa'nın 1315’liler tertibiyle Tokat’ta askerlik yaptığını açıklayan Türk Halk Kültürü Araştırmacısı Dr. Halil Atılgan, şöyle devam etti:
"İboş Ali Ağa, Arabacı Topal Selahattin’in kızı Hediye’ye aşıktır. Tokat’a askere gitme arifesinde yavuklusundan ayrılan İboş Ali Hediye’ye bu türküyü yakar. Askerlikten sonra Adana’ya dönen İboş Ali türküyü zaman içinde öğrencisi Ali Limoncu’ya öğretir. Ali Limoncu ustasından öğrendiği türküyü çeşitli meclislerde çalar okur. Türkü ünlenir, dillere destan olur. Adana’nın ünlü türküleri arasında yerini alır. 1952 yılında Muzaffer Sarısözen’in Ankara Radyosunda düzenlediği Adana özel programında türkü Ali Limoncu tarafından Ankara Radyosunda çalınır okunur. Sarısözen türküyü notaya alır. Ben, türkünün İboşlar’ın Ali Ağa tarafından Adanalı Topal Selahattin’in kızı Hediye’ye yakıldığını hikayesini Ali Limoncu, Abdurrahman Yağdıran, Mustafa Canan ve Erol Aktı’dan defalarca dinledim. Çukurova Türküleri kitabını hazırlarken Ali Limoncu kendisinden derlediğim türkülerle birlikte “Hey on beşli” türküsünü de çaldı okudu. Üstadın isteği üzerine türkü: Yöresi Adana, kaynak kişi İboş Ali, aktaran Ali Limoncu olarak kayıtlara geçti. Türküyle ilgili notanın altına: “Türkü; Çukurova Türküleri” kitabımda bu detay bilgilerle yayımlandı. Böylece “Hey on beşli” türküsüne Tokat ve Zile’den sonra Adana’da sahip çıkmış oldu” diyerek küçük bir not düştüm.”
|
