OHAL İLAN EDİLDİ

OLAĞANÜSTÜ HÂL NEDİR?

Olağanüstü hâl ya da kısaca OHAL olağanüstü yönetim usullerinin uygulanmasını gerektiren doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ağır ekonomik bunalım, kamu düzenini ciddi biçimde bozan yaygın şiddet olayları gibi durumlar. Olağanüstü hâl rejimi yönetim makamlarının yetkisinin genişlemesi sonucunu yaratır. Belirli yaş aralıklarındaki vatandaşlar için çalışma yükümlülüğü, gerektiğinde para ve mal yükümlülüğü konulabilir. Olağanüstü hâl önlemlerinin ortak ve en tartışmalı yönleri ise yaygınlaştırılması ve genellikle bunlara karşı yargı yolunun kapalı olmasıdır.

ULUSLARARASI HUKUK İLE İLGİSİ

Uluslararası hukuk açısından bakıldığında olağanüstü hal durumunda özgürlükler ve haklar kısıtlanabilir. Örneğin bir hükümet bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir. Kanunlarla belirlenmiş olan, temel özgürlükleri içeren "sınırlanamayan haklar" kapsam dışıdır.

TÜRKİYE'DE OLAĞANÜSTÜ HAL

1982 anayasasının 119-122 maddelerine göre Türkiye'de dört farklı türde sıradışı yönetim vardır. Bunlar sıkıyönetim, olağanüstü hal, seferberlik ve savaş halidir. 121. maddeye göre: "Anayasanın 119 ve 120 nci maddeleri uyarınca olağanüstü hal ilânına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmî Gazetede yayımlanır ve hemen Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır. Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir."

Türkiye tarihinde üç kez genel olağanüstü hal ilan edilmiştir. 1978 ila 1983 arasında sıkıyönetim olağanüstü hal ile değiştirildi ve Kasım 2002'ye kadar yürürlükte kaldı.

 20 Temmuz 2016'da Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hal ilan edildi.

DEVAM EDEN OLAĞANÜSTÜ HAL ÖRNEKLERİ

    Fransa 2015 Paris saldırıları sonrasında olağanüstü hal ilan etti.

    ABD 11 Eylül saldırıları sonrasında halen geçerli olan olağanüstü hali ilan etti.

    12 Haziran 2016'da 2016 Orlando gece kulübü saldırısı sonucunda Florida devleti Orange County'de olağanüstü hal ilan etti.

    Wood Buffalo belediyesi Fort McMurray Yangını sonucunda Alberta, Kanada'da olağanüstü hal ilan etti.

    Filipinler tropik fırtına felaketi sonucunda olağanüstü hal ilan etti.

    Myanmar mezheplerle ilgili şiddet sonucunda Meiktila'da olağanüstü hal ilan etti.

    Kırım Ukrayna'daki enerji sıkıntısı nedeniyle olağanüstü hal ilan etti.

    Kaliforniya valisi Jerry Brown 6 Ocak 2016'da gerçekleşen gaz sızıntısı nedeniyle olağanüstü hal ilan etti.

    ABD'de North Carolina, Tennessee, Maryland, Pennsylvania, Georgia, Virginia, West Virginia ve New Jersey gibi devletler kar fırtınası nedeniyle olağanüstü hal ilan ettiler.

    2016'da Venezuela'da protestolar nedeniyle olağanüstü hal ilan etti. Nicolas Maduro protestoların arkasında ABD'nin olduğunu söyledi.

    2016 Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hal ilan edildi.

O HAL – SIKIYÖNETİM ARASINDAKİ FARK NEDİR

Sıkıyönetim genellikle ülkenin tamamında değil; düzeni bozulan bölgelerde ilan edilmektedir. Gerekli görülmesi halinde tüm ülkede geçerli olabilir. Anayasada belirlenen kurallara uygun olarak tamamen hukuki olan bir yönetim biçimidir. Sıkıyönetim ile ilgili her bilgi yasalarla düzenlenmiştir. Kesinlikle keyfi bir şekilde yönetilemez. Sıkıyönetime ait tüm işlemler yargı tarafından denetim altındadır. Bu kurallar 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu ile 1982 Anayasası’nda düzenlenmiştir.

Sıkıyönetimle alakalı bilinmesi gereken bir ayrıntı olağanüstü hal ile karıştırılmaması gerektiğidir. Olağanüstü hal, sıkıyönetimden daha hafif durumlarda ilan edilmektedir. Sıkıyönetimde yetki askeri makamlarda iken, olağanüstü halde mülki makamlardadır.

TÜRKİYE'DE SIKI YÖNETİM TARİHLERİ

Doğu'da Şeyh Said İsyanı üzerine (Muş, Bingöl, Elazığ, Siirt, Diyarbakır, Mardin, Tunceli, Urfa, Bitlis, Van, Hakkari, Malatya, Erzurum illerinde) 24 Şubat 1925 - 23 Aralık 1927
Kubilay olayı üzerine (Menemen, Manisa ve Balıkesir'de) 1 Ocak 1931 - 9 Mart 1931
İkinci Dünya Savaşı üzerine (İstanbul, Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli'de) 20 Ekim 1940-23 Aralık 1947
6/7 Eylül olayları üzerine (İstanbul, Ankara ve İzmir'de) 7 Eylül 1955 - 7 Haziran 1956
1960 öğrenci olayları 27 Mayıs hareketi üzerine (İstanbul ve Ankara'da) 28 Nisan 1960 - 1 Aralık 1961
20/21 Mayıs olayları üzerine (İstanbul, Ankara ve İzmir'de) 21 Mayıs 1963 - 20 Temmuz 1964
15/16 Haziran işçi olayları üzerine (İstanbul, Kocaeli merkez ve Gebze'de) 16 Haziran 1970 - 16 Eylül 1970
12 Mart hareketinin ardından (İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, İzmir, Eskişehir, Ankara, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt illerinde) 26 Nisan 1971 - 26 Eylül 1973
Kıbrıs Harekatı üzerine (İstanbul, Ankara, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, Çanakkale, Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Antalya, Muğla, Adana, İçel ve Hatay illerinde) 20 Temmuz 1974 - 2 Eylül 1975
Irak iç savaşı sebebiyle (Diyarbakır, Hakkari, Mardin ve Siirt illerinde) (TBMM onaylamadı) 27 Mart 1975 - 27 Mart 1975
Yaygın şiddet hareketleri üzerine (Adana, Ankara, Bingöl, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, Kahramanmaraş, Kars, Malatya, Sivas, Urfa, Adıyaman, Hakkari, Diyarbakır, Mardin, Siirt, Tunceli, İzmir, Hatay, Ağrı illerinde) 26 Aralık 1978 - 12 Eylül 1980
12 Eylül hareketi üzerine (bütün yurtta) 12 Eylül 1980 - 19 Temmuz 1987