HUKUKUMUZDA SİYASİ PARTİLERİN MÜDAHALE GEREKTİREN EYLEMLERİ 

Anayasamızın başlangıç bölümü, “Bu anayasa, ….. Türk milleti tarafından, demokrasiye âşık Türk evlatlarının vatan ve millet sevgisine emanet ve tevdi olunur,” cümlesiyle sona erer. 

Anayasa Madde 68/4’te, “Siyasi partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, Devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliğine, demokratik ve laik Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz; sınıf veya zümre diktatörlüğünü veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz; suç işlenmesini teşvik edemez.” denilerek genel bir sınırlama getirilmiş; Madde 69/5’te de, “Bir siyasi partinin tüzüğü ve programının 68.inci maddenin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı bulunması halinde temelli kapatma kararı verilir,” hükmüyle siyasi partilere “kırmızı çizgileri” hatırlatılmıştır.

Bir sonraki fıkrada, “Bir siyasi partinin 68.inci maddenin dördüncü fıkrası hükümlerine aykırı eylemlerinden ötürü temelli kapatılmasına, ancak, onun bu nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiğinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi halinde karar verilir. Bir siyasî parti, bu nitelikteki fiiller o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o partinin büyük kongre veya genel başkan veya merkez karar veya yönetim organları veya Türkiye Büyük Millet Meclisindeki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği takdirde, söz konusu fiillerin odağı haline gelmiş sayılır” hükmü vardır.

Öte yandan 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’unda ile siyasi partilerin uymakla zorunlu olduğu kurallar tek tek sayılmıştır. Kanunun 78.nci maddesine göre “Demokratik Devlet Düzeninin Korunması” ile ilgili olarak siyasi partiler:

 “a) Türkiye  Devletinin  Cumhuriyet  olan  şeklini;  Anayasanın  başlangıç  kısmında ve ikinci maddesinde belirtilen esaslarını;  Anayasanın  üçüncü  maddesinde açıklanan Türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, diline, bayrağına, milli marşına ve başkentine dair hükümlerini; egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milletine ait olduğu ve bunun ancak, Anayasanın koyduğu esaslara göre yetkili organları eliyle kullanılabileceği esasını; Türk Milletine ait olan egemenliğin kullanılmasının belli bir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamayacağı veya hiçbir kimse veya organın, kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamayacağı hükmünü; seçimler ve halkoylamalarının serbest, eşit, gizli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılması esasını değiştirmek;

Türk Devletinin ve Cumhuriyetin varlığını tehlikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, dil, ırk, renk, din ve mezhep ayrımı yaratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzeni kurmak;

Amacını güdemezler veya bu amaca yönelik faaliyette bulunamazlar, başkalarını bu yolda tahrik ve teşvik edemezler.

b) Bölge, ırk, belli kişi, aile, zümre veya cemaat, din, mezhep veya tarikat esaslarına dayanamaz veya adlarını kullanamazlar.

c) Sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini veya zümre egemenliğini veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamazlar ve bu amaca yönelik faaliyette bulunamazlar.

d) Askerlik, güvenlik veya sivil savunma hizmetlerine hazırlayıcı nitelikte eğitim ve öğretim faaliyetlerinde bulunamazlar.

e) Genel ahlak ve adaba aykırı amaçlar güdemezler ve bu amaca yönelik faaliyette bulunamazlar.

f) Anayasanın hiçbir hükmünü, Anayasada yer alan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönelik bir faaliyette bulunma hakkını verir şekilde yorumlayamazlar.” 

Kanun’un 79.ncu maddesinde siyasi partilere, “Devletin bağımsızlığını”, 80.inci maddesinde “Devletin tekliğini” koruma görevi verilmiştir.

Siyasi Partiler Kanunu 81.inci maddesine göre siyasi partiler, “Türkiye Cumhuriyeti ülkesi üzerinde milli veya dini kültür veya mezhep veya ırk veya dil farklılığına dayanan azınlıklar bulunduğunu ileri süremezler. Tüzük ve programlarının yazımı ve yayınlanmasında, kongrelerinde, açık veya kapalı salon toplantılarında, mitinglerinde, propagandalarında Türkçe'den başka dil kullanamazlar; Türkçe'den başka dillerde yazılmış pankartlar, levhalar, plaklar, ses ve görüntü bantları, broşür ve beyannameler kullanamaz ve dağıtamazlar; bu eylem ve işlemlerin başkaları tarafından yapılmasına da kayıtsız kalamazlar.”

82.nci madde ile siyasi partilerin “Bölgecilik ve ırkçılık yapamayacakları,” 83.üncü maddede ise, “Eşitlik ilkesine aykırı amaç güdemeyecekleri, faaliyette bulunamayacakları,” hüküm altına alınmıştır. 

Kanunun 84.üncü maddesi hükmü gereğince, “Atatürk İlke ve İnkılapları ile Laik Devlet Niteliğinin Korunması” konusunda, “Türk toplumunu çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarmak ve Türkiye Cumhuriyetinin laiklik niteliğini korumak amacını güden ve Devrim Kanunları denilen kanunlarla getirilen hükümlere aykırı amaç güdemezler ve faaliyette bulunamazlar.”

Kanunun 85.inci maddesi hükmünce, “Türk Milletinin Kurtarıcısı, Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu Atatürk'ün şahsiyet ve faaliyetlerini veya hatırasını kötülemek veya küçük düşürmek amacını güdemez ve buna yol açabilecek davranış ve faaliyetlerde bulunamazlar. Parti adları ile amblemlerinde Atatürk'ün adını veya resmini kullanamazlar.”

Kanunun 86.ıncı maddesi hükmünce, “Türkiye Cumhuriyetinin laiklik niteliğinin değiştirilmesi ve halifeliğin yeniden kurulması amacını güdemez ve bu amaca yönelik faaliyetlerde bulunamazlar.”

Kanunun 87.inci maddesi hükmünce, “Devletin sosyal, ekonomik, siyasi veya hukuki temel düzenini, kısmen de olsa dini esas ve inançlara uydurmak amacıyla veya siyasi amaçla veya siyasi menfaat temin ve tesis eylemek maksadıyla dini veya dini hissiyatı veya dince mukaddes tanınan şeyleri alet ederek her ne suretle olursa olsun propaganda yapamaz, istismar edemez veya kötüye kullanamazlar.”

Kanun’un 88.-96.ncı maddelerinde başka yasaklamalar da getirilmiştir.

Yukarıda yazılı kuralların ihlal edilmesi halinde yetkili otorite olan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın eylemi tespit ederek konuyu yetkili mahkeme olan Anayasa Mahkemesi önüne götürmesi gerekmektedir.