Adana’nın ilçelerinden Pozantı’ya bağlı küçük yerleşimli bir yayla olan Belemedik, 20. Yüzyıl başlarında Bağdat demiryolu inşası sırasında şantiye olarak kullanılmış olup bu yıllarda 1. Dünya Savaşı cephelerinde esir alınan yabancı askerler için savaş esirleri merkezine dönüşmüştür.

Esir kamplarındaki askerler daha çok Berlin Bağdat demiryolunun Çukurova bölümündeki Belemedik tünelleri ve Varda köprüsü inşasında çalıştırılmıştır. Varda Köprüsü günümüzde bile hayranlık uyandırmakta, üstün bir mühendislik harikası olarak anılmaktadır.***

Bir zamanlar Alman kasabası görünümünde olan Belemedik ’de halen bir Alman Mezarlığı ve Alman barış anıtı bulunmaktadır.

Belemedik savaş esirleri kamplarının hikâyeleri 2012’de bölgede çekilen 007 James Bond filmleri serisinden ‘’Skyfall’’ ile daha bilinir olmuştur.

ANZAK DUYARLIĞI

Avustralya, Çanakkale Savaşlarında esir düşüp, Belemedik savaş esirleri kamplarında tutulan Anzak askerlerinin hatırasını bir barış rölyef plaketi ile anıtlaştırmak için diplomatik girişimlerde bulunmuştur. Halen Adana Valiliğinin geciken izni beklenmektedir.

Alman anıtının yakınına dikilecek bir Anzak anıtı Belemedik ve Pozantı için yeni bir tanıtım fırsatı yaratabilecektir.

Her yıl Anzak şafak törenleri için 25 Nisan’da Çanakkale’yi adeta tavaf eden binlerce Avustralyalı ve Yeni Zelandalı için Belemedik Türkiye’deki ikinci bir ziyaret adresi olabilecektir.

ÇANAKKALE

Çanakkale, dönemin en şiddetli deniz ve kara savaşlarına sahne olan, dünya güç dengelerini değiştiren efsanevi bir direnişin hikâyesidir.

İmparatorlukların dağıldığı, yeni emperyal paylaşımların yaşandığı Çanakkale’de kurtuluş savaşımızın tohumları atılmış, dünya askeri ve siyasi bir dehayı, Mustafa Kemal’i kazanmıştır.

Çanakkale Savaşlarının, bizim olduğu kadar Avustralya ve Yeni Zelanda için de anlamı zamanla daha derinden idrak edilen, ulusal bilinç ve duygu birliğini yeşerten bir savaş olduğunu söylemek mümkündür.

Anzak ruhu olarak bilinen ulusal hissiyat bugün de Avustralya ve Yeni Zelanda halklarını bir arada tutan bir yeni inanç olarak algılanmaktadır.

Anzaklar, 1.Dünya Savaşında Büyük Britanya ordusuna bağlanan Avustralya ve Yeni Zelanda askeri birliklerinin ortak adıdır. Hedefi İstanbul’u işgal edip Rusya ile sıcak sularda buluşmak olan İngilizlerin başını çektiği, dünyanın en büyük çok uluslu donanmasının parçasıdır.

Çok uzaklardan, tanımadıkları bir milletin topraklarını işgal etmek için Gelibolu kıyılarına gönderilmiş, birçoğu geri dönememiştir.

AE2 DENİZALTISI

Çanakkale Deniz Savaşlarında İtilaf Devletleri donanmasından Marmara Denizine ulaşabilen ilk denizaltı Avustralya’ya ait AE2’dir. ANZAK kara çıkarması ile eşzamanlı olarak su altından Marmara’ya geçmiş, Mustafa Kemal’e lojistik destek sağlayan Osmanlı Türk donanmasını taciz atışları ile bölgeden uzaklaştırmaya çalışmıştır.

AE2, Sultanhisar operasyonu ile durdurulabilmiştir. Bu torpido botuyla yapılan ilk ‘denizaltı savunma harbi harekâtı’ olarak Türk denizcilik tarihine geçmiştir.

Avustralya denizaltısının savaş esiri statüsündeki 32 askeri mürettebatı İstanbul ve Afyonkarahisar kamplarına dağıtılmış, bir kısmı Almanlar tarafından yapılan Berlin Bağdat Demiryolunun Belemedik tünellerinde çalıştırılmak üzere Adana’ya götürülmüştür.

Savaşın sona erdiği 1918 yılında tamamı serbest bırakılan esirlerden üç İngiliz ve bir Avustralyalı çalışma kamplarında kaza veya hastalıktan yaşamını yitirmiştir.

Avustralyalı savaş esiri Michael Williams, 1916 yılında, 22 yaşındayken Belemedik kampında tifo salgınında yaşamını yitirmiştir. Nereye defnedildiği bilinmemektedir.

Anzak denizaltısı ve mürettebatı ile Michael Williams’ın hazin hikâyeleri 13 Mart 2020 tarihli makalemizde ayrıntılarıyla yer almıştı; 

ADANA VALİLİĞİ

Avustralya ANZAK otoriteleri, Gelibolu Kampanyasının az bilinen ancak son zamanlarda hassasiyet yaratan AE2 Denizaltısı ve mürettebatının hatırasını yaşatmak için Sydney, Albany, İstanbul ve Çanakkale deniz müzelerinde birer barış anıtı dikmiştir.

Avustralya, Genelkurmay Başkanlığımızın izni ile Çanakkale Deniz Müzesinde sergilenmekte olan (1X1 m) rölyef plaketin benzerinin Belemedik’e dikilmesi için bir başvuruda bulunmuştur.

Rölyef plaket anıt, Adana Valiliğinin geciken onayı nedeniyle henüz gerçekleşememiştir.

Valiliğin, Varda köprüsünü dünyaya duyuran James Bond filmine gösterdiği ilgi de hatırda tutularak,  Belemedik ’in uluslararası boyutta daha kalıcı olarak tanıtılmasına vesile olabilecek bu girişime destek olması ve zamanlıca onay vermesi beklenmektedir.

***

Yüzyıl önce Dünyada ve Anadolu cephelerinde yaşananların küçük çaplı yansımalarına sahip Çukurova ve Belemedik Vadisinin yakın gelecekte Alman anıtına ilaveten, Avustralya Anzak rölyef anıtı ve bunları takip edebilecek olası diğer tarihi sembol ve hikâyelerin bölgeye yoğun bir ilgi ve canlı bir ziyaret trafiği yaratması ihtimal dışı değildir.

Bu bağlamda Adana Kent Konseyinin, en tepeden başlamak üzere Vilayet ve yerel idare resmi ve sivil kuruluşlarının titiz yaklaşımları önem kazanacaktır.