PARKIN DURUMU

15 yıldır, şair, yazar, diplomat, devlet adamı, eski Adana valisi Ziya Paşa’yı; kendi adını taşıyan parkta, büstü, mezarı başında Aykırısanat Yazın Topluluğu olarak anıyoruz.

Ziyapaşa Parkı, Büyüksaat, Ramzanoğlu Konağı, Tuzhanı, Ulucami, İnkılap Okulu’nun çevrelediği alanda bulunmaktadır. Eskiden burası Ramazonoğlu Mezarlığı imiş. Zaten beylerin gömütleri de Ulucami avlusunda, kümbette yer almaktadır.

Parkı temizlemişler, süpürmüşler, birkaç ağacın gövdesini kireçlemişler.. Ama, yine de iç açıcı değil! Ağaçlar budanmış, kütük konumuna getirilmiş. Onlardan bazıları filiz veremeyecek, kuruyacak, kesilecek! Kimin işine yarayacak? Anlamış değilim. Daha önce, bu biçimde budanmış, kesilmiş ağaçların köklerini toprak yüzünde görülmektedir..

Bir zamanlar burada bir sakızlık (melengiç) ağacı vardı. 300, belki 400 yıllık bir ağaçtı. İçi kısmen koflaşmıştı, ama yaşıyordu. Bu ağacın Fotoğrafını DR. Yusuf Erkişi çekti, resmini yaptı. Bu ağaç kütük konumuna getirilmişti. Bir daha filiz veremedi, kurudu, kesildi. Kökü, elektrik kulübesinin kuzey dibindedir..

1962 yılında Vali Mukadder Öztekin’in diktirdiği Ziya Paşa’nın büstü önündeyiz; büste bakıyoruz. Büstün mermer kaidesi kırılmış, çatlamış, ön tarafında çivi yaraları var.. Ziya Paşa’ya yakışmıyor.. Kaç kez yazdım, çizdim, açıkoturumlarda söyledim.. bir türlü değiştirilemedi..

1881’de, Abidin Paşa’nın yaptırdığı Ziya Paşa’nın mezarıönündeyiz şimdi de; mezara bakıyoruz; yeterince bakımlı olmadığını görüyoruz. Mezar taşlarında eski yazıyla anlatılmış bir metin var.. Metin Türkçe harflerle bir levhaya yazılsa, uygun bir yere konulsa iyi olur dedik, kaç kere yazdık çizdik. Bu da yapılmadı..

Parkın girişine, parkla ilgili bir açıklama levhası yazılsın dedik; o da yerine getirilmedi.

Ziya Paşa’nın doğum tarihi 1829. Büstte ve mezarda çakılı levhada 1825 yazıyor. Bir kurulca araştırma inceleme yapılarak doğrusu yazılmalıdır dedik; bu levha da yazılmadı..

Birkaçının dışında; Adana edebiyatçıları, edebiyat öğretmenleri, edebiyat kolu öğrencileri, liseler, yüksek okullar.. Ziya Paşa’nın Adana’da valilik yaptığını, büstünün, mezarının burada olduğunun ayrımındalar mı?..

Eğer Ziya Paşa gibi şair, yazar, devlet adamı bir diplomat batı ülkelerinin birinde olsaydı; ona gereken önem verilir, insanlara, dünyaya tanıtılırdı.. Binlerce turist gelir onu ziyaret ederdi.. Üzülerek belirteyim ki bu konu da iç açıcı değil.. Ama, umutsuz değilim..

Bu yıl da Ziya Paşa’yı mezarı/büstü başında anmayı kararlaştırdık. İhsan Sabancı Kız Meslek Lisesi coğrafya öğretmeni şair yazar Ferhat İşlek’le, Eğit-Der’de görüştük. Öğrencilerini getirecek, konuşma yapacak, şiir okuyacaklar.. Emekli edebiyat öğretmenlerinden şair, yazar DurmuşAli Özkale, Harika Ufuk; gençliğin fotoğrafçısı, bestekar Mesut Eray paşadan birer şiir okuyacaklar. Ben de izlenceyi sunacağım, paşanın yaşam öyküsünü anlatacağım.. Öyle de oldu.

Sözleştiğimiz gibi 17 Mayıs günü parkta buluştuk. Büstün önünde toplandık. Herkes coşkuluydu. Söze başladık. Bugün, şair, yazar, diplomat, devlet adamı Ziya Paşa’nın 132. ölüm yıldönümü.

Bilindiği gibi Ziya Paşa Tanzimat aydınlanmacılarından biri.* 1829 yılında İstanbul-Kandilli’de doğdu.. Annesinin adı Itır Hanım, babasının adıFeridettin Efendi.. Aslen Erzurum kökenlidir, Galata Gümrüğü’nde küçük memurdur. Mekteb-i Edebiye’de okur. Lalası İsmail Ağa’dan, öğretmeni İsa Beyden edebiyat dersleri alır. Arapça, Farsça, Fransızca öğrenir. Şiirler yazar. Gümüşhalkalı, Servili, Kılıçlar kahvelerinde, şairlerle yarışır; usta şair olur. Sadrıazam Mustafa Reşit Paşa’nın ilgisini çeker; olurlarıyla sarayda yazmanlığa alınır. Ali Paşa onu Zaptiye Nezareti Müsteşarlığına vererek, saraydan uzaklaştırır. Paşa Yeni Osmanlılar Cemiyeti’ne girer, yönetimi eleştirir; sarayla arası açılır.. Fransa’ya kaçar, sonra da İngiltere’ye gider. Orada Ali Suavi’nin Muhbir gazetesinde yazılar yazar, anlaşamayınca Hürriyet gazetesini çıkarır.. Rüya adlı yazılarıyla sarayı eleştirir.

1871’de Ali Paşa’nın ölür; yurda döner. Padişah Abdulaziz, yerine geçen 5. Murat tahtan indirilir; Abdülhamit tahta geçirilir. Yeni padişah, Anayasa’nın yapım görevini Ziya Paşa Namık Kemal, Mithat Paşa’ya verir..Anayasaya; “padişah dilediğini uyruğundan kovar”maddesinin konmasını ister. Bu madde 113. Maddedir. Tartışılarak konulur. Abdülhamit, çok geçmeden, anayasayı kaldırır, meclisi dağıtır, yapımcılarını sürgüne gönderir..Namık Kemal Midilli Adası’na; Mithat Paşa Taif Zindanı’na sürülür; orada boğularak öldürülür. Ziya Paşa, Suriye, Konya, Adana Valiliğine sürgün edilir.. 1878’de Adana’ya gelir gelmez düşünce suçlularını hapisten çıkartır. İstanbul’dan tiyatro topluluğu getirtir, memurların, halkın tiyatro izlemesini sağlar; batı tarzı yerleşik tiyatroyu kurar. Eğitime önem verir.Şair Ziya’yı İstanbul’da okutur. Vilayet Matbaası’nı kurar, yarı resmi Seyhan gazetesini çıkarır. Mektupçusu (Özel kalem md.) Şair Admi’nin Şuküfe Name** adlı şiir kitabını yayınlar. Adana müftüsü yağmur yakarısına çağırır; o da ‘Burada Seyhan akıyor, siz de bakıyorsunuz derse Allah; ben ne diuyebilir’ der gitmez. Seyhan üstüne dev çarklar kurdurur, Adana topraklarının sulatır. Halkla doğrudan görüşür, kimsenin aracı kabul etmez.. Rüşvet yedi diye iftiraya uğrar. Namık Kemal, “Dünyada herkes rüşvet yiyebilir ama, Ziya Paşa yemez” diye bağırır..

Ziya Paşa iki kez evlenmiştir. İlk eşinden Hayali, Seniha, Vahit Ziya; ikinci eşi Saadet Hanım’dan Reşat Bey adlı çocukları doğar. Harp Okulunu bitiren Reşat Bey, Albay olarak Kurtuluş Savaşı’na katılır. Afyon Cephesi’nde, Msutafa Kemal’e, Çiğiltepe’yi yarım saat içinde alacağını söyler, alamaz; intihar eder; ama tepe az sonra alınmıştır.. Sonradan ona ‘Çiğiltepe’ soyadı verilir..

Ziya Paşa son yıllarda rahatsızdır. 17 Mayıs 1880’de dünyamızdan ayrılır. Cenazesini vilayet kaldırır. Yerine Abidin Paşa vali olur; 1881 yılında mezarını yaptırır. Büstünü ise 1962’de Vali Mukadder Öztekin diktirir..

Emekli şair-yazar edebiyat öğretmeni Durmuş Ali Özkale, Harika Ufuk, gençliğin fotoğrafçısı Mesut Eray, Coğrafya öğretmeni Ferhat İşlek ve öğrencileri Ziya Paşa’dan seçtikleri şiirleri okudular. Eski Adana Milli Eğitim Müdürü Veli Cuma, emekli hava pilot Özel Gültekin günün anlamını, önemine değgin kısa konuşmalar yaptılar.. Sonra mezarın başına gelindi: herkes dilediği gibi görevini yaptı... Ramazanoğlu Konağı ve Çukurova Üniversitesi öğretim görevlisi Gözde Ramazanoğlu sağolsunlar çay ikram ettiler..

(…)

Açıklaması: Gülle, gülerken bülbülün ömrü ah etmekle geçer/ Hasta ölüm döşeğinde inlerken doktor para ister.// Mirasçılar, ölü yıkayıcılar, zenginin cesedine önem vermezler/ Leşe konan akbabalar gibi miras için tabutun kalkmasını beklerler// Kent efendisi telli yatakta naz yastığına dayanır/ Garipler, yoksullar verimsiz çorak toprakta aç yatar,,

(…)

Açıklaması: Kim ki eyalet valisi olur, halka işkence eder/ Her iki dünyada bu hareket alçaklıktır// Haklının hakkını doğru vermek gerekir/ Yalanlara dayanarak hükmetmek haksızlıktır// Yargıç davacı olursa, mübaşir şahit/ O yargının kararına denir mi adalet.

(…)

Açıklaması:Bir makam sahibine üstünlük mü verir giysi/ Zira eşeğe altından palan vursan eşek yine eşektir// Milyonla çalanın yeri yüksek makamdır/ Birkaç kuruş aşıranın cezası ise kürektir// Zalim her zaman işken etmeye yatkındır/ Ama işkence edinin evi elbette bir gün viran olur.