17 Mayıs 1880, Ziya Paşa’nın dünyamızdan ayrılış günü.

Gömütü, kendi adıyla anılan Ziya Paşa Parkı’ndadır.  Adana’ya  sürgün gelen Ziya Paşa, iki yıl valiliği süresince unutulmaz izler bırakmıştır.

Bugün 17 Mayıs, onu  anmak borcumuzdur(*).

1.Ziya Paşa’yı siyasetçiler, yöneticiler anmalıdır.

Çünkü o, büyük bir devlet adamı, şair, yazar, diplomat, yasa koyucu, siyasetçidir... 1876 Anayasası yapımda görev almış, “Padişah istediğini uyruğundan kovar”  madde (113. md.)’sinin anayasaya konmasında sakınca görmeyen Mithat Paşa’ya, bu madde ilkin sana uygulanacak diyerek karşı çıkmıştır. Öyle de olmuş. Padişah, anayasa yapımcılarını sürgün etmiş, Mithat Paşa’yı Taif Zindanı’nda boğdurmuştur.

2. Ziya Paşa’yı Atatürkçüler, ulusalcılar anmalıdır.

Ziya Paşa’nın oğlu Albay Reşat Çiğiltepe; Kurtuluş Savaşı Batı Cephesinde Yunanlılara karşı savaşırken  şehit düşen, yurdun kurtulmasında  büyük emeği geçen askerlerimizden biridir.

3.Ziya Paşa’yı, düşünce suçuna karşı olanlar anmalıdır.

Ziya Paşa, Adana’ya gelir gelmez ilk olarak, düşünce suçlularını hapisten çıkarmış, kendisini eleştirenleri hoş görüyle karşılamış, onlara değer vermiştir.

4.Ziya Paşa’yı şairler  yazarlar  anmalıdır.

Ziya Paşa, Farsça, Arapça, Fransızca öğrenmiş. İlk gençlik yıllarında şiir yazmaya başlamış. Gümüşhalkalı, Selvili, Kılıçlar kıraathanelerinde  şairlerle  yarışmış, usta şair olmuş,  şiirlerini, yazılarını, yapıtlarını halk için yazmış; Tanzimat şiirine yenilikler getirmiş, haksızlıklara karşı olmuştur. “Rüya” adlı yapıtıyla sarayda dönen dolapları açığa çıkarmıştır. “Zafername”  yapıtıyla Sadrazam Ali Paşa’yı hicvetmiştir.. Adanalı şair Ziya’yı İstanbul’da okutmuş, mektupçusu şair Admi’nin  “Şûkufe Name” adlı şiir  kitabının vilayet matbaasında basılmasını sağlamıştır.

5.Ziya Paşa’yı tiyatrocular anmalıdır.

Adana’ya bir tiyatro binası yaptırmış. İstanbul’dan tiyatro kumpanyası getirtmiş; memurların, halkın tiyatro izlemesini;  batı tarzı tiyatronun Adana’ya  yerleşmesini  gerçekleştirmiştir. Bugün, Adana’da  bu nedenle  tiyatro önde gelmektedir…

6. Matbaacılar, gazeteciler Ziya Paşa’yı anmalıdır.

Ziya Paşa, padişah zulmünden Fransa’ya, oradan da İngiltere’ye kaçmış, Ali Suavi’nin “Muhbir” gazetesinde yazmış; anlaşamayınca  “Hürriyet” gazetesini çıkarmıştır. Adana’da vilayet matbaasını kurdurmuş, yarı resmi  Seyhan gazetesini yayınlamıştır. Bu girişimle Adana’da matbaacılığın, gazeteciliğin temeli atılmıştır.

7.Ziya Paşa’yı tarımcılar, çiftçiler anmalıdır.

Paşa, Seyhan ırmağı üstüne devasa çarklar kurdurmuş, bahçelerin, tarlaların sulanmasını sağlamıştır.

8. Ziya Paşa’yı rüşvet almayanlar anmalıdır.

Ziya Paşa, rüşvet almamıştır, torpille bir iş yapmamıştır. Halkın, hakkın savunucusu olmuştur. Aracı kabul etmemiş, halkla doğrudan görüşmüştür.

….

Onun ikilikleri özdeyiş niteliğine bürünmüştür.

İşte birkaç örnek:

 “Zannetme ben Amasya’da paşalık eyledim-Buldum yetim halkını babalık eyledim// Diyar-ı küfrü gezdim, beldeler keşâneler gördüm/ Dolaştım mülk-i islamı, bütün  viraneler gördüm// Bed asla necâbet mi verir hiç üniforma/ Zerdûz palan vursan eşek yine eşektir// Kadı ola davacı  ve muhzır dahi şahit/ O mahkemenin hükmüne derler mi adalet// Dehri ararsan binde bir adem bulamazsın/ Adem görünen harları adem mi sanırsın

….

(*)Yargı bildiren sözcüklerimi hoş görmenizi dilerim.