Dil, bir anlaşma, bilişme aracıdır.

Bir atasözümüz, hayvan koklaşa koklaşa, insan konuşa konuşa anlaşır der. Biz de öyle yapmıyor muyuz?  Dil çok önemli bir konuşma aracıdır;  bozulursa anlaşamayız.. Hiç kimsenin dili bozmaya, yozmaya hakkı yoktur..

Cumhuriyetten önce dilimiz bozulmuş, yozulmuş, yabancı dillerin boyunduruğu altındaydı.  Üç dilin (Arapça, Farsça, Türkçe) karışımından oluşan Osmanlıca kullanılıyordu. Yöneticiler  başka türlü, halk başka türlü konuşuyordu.. Yöneticiler  halkı, halk da yöneticileri  anlamıyordu..

Atatürk, bu anlaşılmazlığa, karışıklığa bir son vermek için Cumhuriyeti kurduktan sonra dil devrimi gerçekleştirildi.  Dilimizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarmamız  gerektiğini söyledi.. Dil severler, Türkçe’nin özüne, sesine döndüler.. Şairler, yazarlar, sanatçılar, kimi siyasetçileri  bu konuda büyük çaba gösterdiler, dilimizdeki yabancı sözcükler ayıklanmaya başladı.. !950 yılına dek hızla süren dil devrimi yavaşlatıldı.. Eskiye dönülmeye çalışıldı.. Ama, dilseverlerin, yazar, şairlerin çalışmalarıyla, söz konusu  yavaşlatılma önlendi..

12 Eylül darbesiyle  “devrim” sözcüğü ve buna bağlı 200’den fazla Türkçe sözcüğün kullanılması, yazılması yasaklandı. Adı devrim olan çocukların, okulların adları değiştirildi. Bundan sonra, kimi kesimlerce batı dillerine yönelmeler yoğunlaştı.. Sanki batıdan alınan birkaç sözcükle daha iyi konuşuluyormuş gibi davranışlar sergilendi. Kimi, radyo, tv, oturum (…) konuşmacaları İngiliz aksanı kullanmaya özendiler..  İngilizce eğitim öne çıkarılmaya çalışıldı. Kimi özel okullarda İngilizce temsiller verildi.

Çıkın kentlerin  sokaklarına bakınız, iş yerlerinin adlarının büyük bir bölümü Türkçe değil.. Kimi gazetelerin, dergilerin adları da öyle. Kimilerin giydiği gömleklerin sırtı göğsü batı dilleriyle sıvalı. Adlarımız da öyle. Ahmet, Mehmet, Hasan, Hüseyin, Ayşe, Fatma, Zübeyde, Zeynep, Hüsne, Merve, Furkan, Büşra  (…) ne anlama geliyor.. Adlarımız Türkçeleşemedi.

Bu gidişle dil sorunu gittikçe derinleşiyor..

Bir zamanlar “mersi” vardı,  “marjinal” geldi, şimdi “performans” var.. Örnekleri çoğaltabiliriz. Dilerseniz, siz de çevrenizle konuşarak, gözlem yaparak bu tür örnekler bulabilirsiniz..

Okumuş, yazmış arkadaşlardan biri bana “marjinal”ın ne demek olduğunu sormuştu; bilmediğimi söylemiştim.  Ona  “sen marjinal”sın  diyen olmuş.. Sonra araştırdım sözlüklerden  “uçta, kenarda” anlamına geliyormuş.. “Merjinalsın” diyen; sen uçta/kenarda birisin, başkalarına benzemiyorsun (…) dese olmaz mı? O kişiyi sonra buldum; “marjinal”ın ne anlama geldiğini sordum; o da bilmiyordu.  Peki neden o sözcüğü kullanıyor dersiniz? Herhalde çok bilmiş görünmek için..

Adamın biri berbere gitmiş, tıraş olmuş, parasını vermiş, berber “mersi” demiş ona. “Mersi” denilen kişi, Arkadaşlarına anlatıyormuş bunu. İçlerinden biri muziplik olsun diye; “berber sana iyi söylelemiş ulan” demiş.  Adam çok kızmış, köpürmüş, içerlemiş iyice.. Berbere gitmiş; “lan berber” demiş, sana mersi, eşine mersi,  anana mersi, babana mersi, dayına mersi, halana mersi, teyzene mersi.. (makasa da “mersi” diyecekmiş ama aklına getirememiş) şu gıp gıpına da mersi” demiş. Yaaa, berber “sağ ol” dese olmaz mıydı?

“Performans” sözcüğü,  en çok televizyon izlencelerinde söyleniyor..  İki de bir “performans” diyorlar. Hangi anlamda kullanıyorlar, belli değil. Türkçesi “başarı”. Başarıyı kullanmak zor mu geliyor?

Dil Bayramınız kutlu olsun.

28.9.2013, Adana